किन धरमरिदै छ संघीयता  ?

किन धरमरिदै छ संघीयता  ?

७८५ दिन अगाडि

|

६ भदौ २०७९

‘गुरही चोक’मा गुरही मनाउँदा.....

‘गुरही चोक’मा गुरही मनाउँदा.....

७८६ दिन अगाडि

|

५ भदौ २०७९

धनगढीको, गुरही चोकमा गुरही मनाउने मेलोमेसो २०७९ साउन १७ गते जुर्यो । टीकापुरतिर काम विशेषले आएको बेला गुरही चोकमा गुरही मनाउनै भनेर धनगढीतर्फ पाइला मोडिएका थिए । कैलाली जाने दिन नै बहिनी उन्नती चौधरीसँग काठमाडौं मेरै घरमा भेट भएको थियो । उनले भनेकी थिइन्, ‘बाटो फराकिलो पार्ने नाममा फालिएको गुरही चोकको साइनबोर्ड यसपाली अवश्य लेखाइनेछ ।’ गुरहीको दिन टीकापुरबाट धनगढीका लागि हिँड्दा उन्नतीलाई फोन गरें, उही गुरही चोकको नामकरणको बारेमा । उनले जनप्रतिनिधिहरुसँग गुरही चोक नाम लेखाउनेबारे छलफल टुंगो लागिसकेको र आजै लेखिने सुखद जानकारी दिइन् । तर दिउँसो १२ बजे गुरही चोक पुग्दा साइनबोर्ड लेख्ने कुनै सुरसार थिएन । उन्नती चौधरी र इन्दु थारुले सखी सन्जाल मार्फत् थारु कल्याणकारिणी सभासँग सहकार्य गरी गुरही मनाउन निकै दौडधुपमा हुन्छन् । यसबारे इन्दुलाई फोन गरें । उनले गुरही चोक सम्बन्धमा जनप्रतिनिधिहरु सकारात्मक रहेको तर स्थानीय गैरथारुले यसको विरोध गरिरहेको बताइन् । अनि समाधानको उपाय के त ? इन्दुले नै समाधानबारे भनिन्, गुरही मनाउनेहरुको भीड जुट्दै गरेपछि त्यही भीडको आडमा गुरही चोक पनि लेखाउने योजना छ । नभन्दै दिउँसो पौने चार बजे त्यहाँ पुग्दा साइनबोर्ड लेख्न काम जारी रहेछ ।  ढिलो गरी औपचारिक कार्यक्रम सुरु भयो । पहिलेका प्रमुख जिल्ला अधिकारी गोविन्द रिजालले गुरही चोक भनी बकायदा उद्घाटन गरिसकेकाले गुरही चोकको पुनस्थापना हुनुपर्ने जिकिर थाकस केन्द्रीय सदस्यद्वय प्रभात चौधरी, इन्दु थारु लगायत आयोजकहरुले गरे । त्यस्तै, प्रमुख जिल्ला अधिकारी किरण थापा, धनगढी उपमहानगरपालिकाका नगर प्रमुख गोपाल हमाल, नगर उपप्रमुख कन्दकला राना, वडाध्यक्ष जुगराम चौधरी लगायतले गुरही चोक स्थापना हुनेमा आशंका व्यक्त नगर्न भने ।  यसरी यसपाली गुरही चोकको नामले पुनर्जीवन पायो । यदि नाम लेख्दा कुनै अवरोध आएको भए पुनः २०७२ भदौ ७ को टीकापुर जस्तो घटना हुने स्थिति पैदा भएको थियो, जुन टरेको छ । अब फेरि पनि कसैले गुरही चोकको साइनबोर्ड फाल्ने, मेट्ने दुस्साहास कसैले नगरोस्, चेतना भया । 

गुमराह कि गुम्मरा थारू?

गुमराह कि गुम्मरा थारू?

७८६ दिन अगाडि

|

५ भदौ २०७९

प्रत्येक वर्ष साउन ६ गते गुम्मरा स्मृति दिवस मनाइन्छ। नेपालको किसान आन्दोलनको इतिहासमा वीरताको कीर्तिमान रच्न सफल दाङको बेल्वा-बन्जारी किसान बिद्रोहका नायक गुम्मरा थारूले सहादत प्राप्त गरेको दिन।स्थानीय शोषक सामन्त-जमिन्दार र प्रहरी प्रशासनको संलग्नतामा २०१७ साल ६ साउनमा उनको हत्या भएको थियो।त्यसैले मुक्तिकामी जनवर्गले गौरवान्वित हुँदै उनको नाम उच्चारण गर्दछ भने रक्तपिपाषु जुकावर्गका लागि उनी सक्कली टिमुर नै हुन्। आजभोलि उनको नाममाथि खेलाँची हुँदै छ जानेर होस् वा नजानेर।कसैले उनलाई 'गुमराह',कसैले 'गुम्रा' भन्दै/लेख्दै आएका छन्।तर,यी दुबै नाम त्रुटिपूर्ण छन् भन्ने मेरो ठम्याइ हो।जस्तो: १) गुमराह :बाटो हराएको,भुलभुलैयामा परेको अवस्था २) गुम्रा :रक्सी पार्न प्रयोग गरिने विशेष खालको माटोको भाँडो नाम राख्ने थारू परम्परा अनुसार 'गुमराह' शब्द उनको नामसँग कुनै मानेमा मेल खाँदैन।गुम्रा आगो-ध्वाँसोको रापले कालो हुन्छ।उनी कालो वर्णका थिए कि?त्यसैले पो गुम्रा कहलिए कि भनेर लख काट्न सकिएला।तर,यो पनि त्यति युक्तिसंगत देखिंदैन ।किनभने आफ्ना सन्तानको नाम कसैले पनि अप्रीतिकर राख्दैन। एक पटक यता हेरौँ त : गुम्म :(मूल शब्द)नखुलेको ,नबोलेको अवस्था गुम्म >गुम्मर :नबोल्ने,चुप्पलागेर बस्ने,अल्पभाषी गुम्मर >गुम्मरा (पुलिंगी नाम) गुम्मर > गुम्मरी (स्त्रीलिङ्गी नाम)। यसरी 'गुम्मरा' नै उपयुक्त शब्द हो भन्ने लाग्छ अर्थ र थारू नाम परम्परा हेर्दा। गुम्मरा थारूको बिंडो थाम्न नसकेर उनलाई न्याय दिन त सकेनौँ सकेनौँ। कम्तीमा नाम गिजोलेर त उनीमाथि थप अन्याय नगरौं! टीकापुर,कैलाली 

रेशम चौधरीको रिहाइबारे किन मौन छन् डा दहित ?

रेशम चौधरीको रिहाइबारे किन मौन छन् डा दहित ?

७८९ दिन अगाडि

|

२ भदौ २०७९

 कौशलेन्द्रकुमार प्रदेश तथा संघीय चुनाव नजिकिदै जाने क्रमसँगै रेशम चौधरीको रिहाइबारे विभिन्न गैरथारु नेताहरुले पनि आवाज उठाउन थालेका छन् ।  वैशाख ३० को स्थानीय चुनावअघि कैलालीको एक कार्यक्रममा माओवादी अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल प्रचण्डले रेशम निर्दोष रहेको, उनको रिहाइको लागि सरकारसँग भोलि नै कुरा गर्ने अभिव्यक्ति दिएका थिए । तर सरकारसँग भोलि कुरा गर्ने उनको भोलिको वाचा कहिले आउने हो टुंगो छैन । उता वैशाख ३० को स्थानीय चुनावअघि एमाले अध्यक्ष केपी ओलीले पनि कैलालीकै एक कार्यक्रममा रेशम चौधरीको कुनै गल्ती नरहेको, आफ्नो नेतृत्वको सरकारले रिहाइको प्रक्रिया अघि बढाइरहेको बेला सरकार छोड्नु परेको जिकिर गरेका थिए ।  प्रदेश तथा संघीय चुनाव नजिकिदै जाँदा अन्य नेताहरुले पनि रेशम चौधरीको रिहाइबारे कुरा उप्काउन थालेका छन् । हालै नेपाली काँगे्रस पार्टीको केन्द्रीय समितिको बैठकमा नेता विजयकुमार गच्छदारले रेशम चौधरीलाई रिहाइ नगरे कैलाली, बर्दियामा काँग्रेस सोत्तर हुने अभिव्यक्ति दिएका थिए । उनले रेशम चौधरीलाई छिटोभन्दा छिटो रिहाइको वातावरण मिलाउन पार्टी सभापति तथा प्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवालाई आग्रह गरेका थिए ।   त्यसै गरी हालै बर्दिया क्षेत्र न. १ का काँग्रेस सांसद सन्जय गौतम तथा तथा बर्दिया क्षेत्र न. २ का संघीय सांसदका आकांक्षी तथा काँग्रेस सहमहामन्त्री किशोरसिंह राठौरले पनि रेशम चौधरीलाई रिहाइबारे आवाज उठाएका छन् । कैलालीसँगै बर्दियामा पनि नागरिक उन्मुक्ति पार्टी प्रवेशको लहर चलेपछि गौतम र राठौर जस्ता काँग्रेसका नेताहरु पनि रेशमबारे बोल्न बाध्य भएका छन् । स्मरण रहोस् रेशम चौधरीले बर्दिया क्षेत्र न. २ को संघीय सांसदको उम्मेदवार बन्ने उद्घोष गरिसकेका छन् ।  काँग्रेस केन्द्रीय सदस्य रामजनम चौधरी, काँग्रेस सुदूरपश्चिम उपाध्यक्ष जनक चौधरी लगायत टिम रेशमको रिहाइबारे पार्टी सभापति देउवालाई तीव्र दिएका छन् । उता काँग्रेस केन्द्रीय सदस्य डा गोपाल दहित रेशम चौधरी रिहाइबारे पुरै मौन छन् । जबकि उनी कुनै समय थरुहट–तराई पार्टी नेपालको अगुवाइ गर्दै सोही पार्टीबाट सभासद भएका थिए । त्यसबेला थरुहट–तराई पार्टीको चुनाव चिन्ह नै ढकिया थियो । आखिर रेशम चौधरीको रिहाइबारे किन मौन छन् त डा गोपाल दहित ? दहित स्रोत भन्छ, काँग्रेस सहमहामन्त्री किशोरसिंह राठौरले त्यसै पनि डा दहितलाई १० वटा पार्टी चहारेर आएको आरोप लगाएका छन् । त्यस्तै राजापुर नगरपालिकाको मेयरमा काँग्रेसलाई जिताउन भूमिका नखेलेकोमा पार्टीले डा दहित लगायतसँग स्पष्टीकरण लिएको अवस्था छ । रेशमको मुद्दाबारे, थरुहटको मुद्दाबारे थोरै पनि मुख खोलेमा पार्टीमा थप ववण्डर मच्चिने डरले डा दहित मौन रहन बाध्य छन् । तर यो मौनताले कालन्तरमा दहितलाई नै घाटा लाग्नेछ ।