कविताः रानाथारुकि पहिचान 

कविताः रानाथारुकि पहिचान 

८४१ दिन अगाडि

|

१० कात्तिक २०७९

बटकुहिः अन्टिम सास

बटकुहिः अन्टिम सास

८६२ दिन अगाडि

|

२० असोज २०७९

भिटामे क्यालेन्डर बरे आरामसे झुरल बा । केने अक्को ठकाइ नै लग्ठिस काहुन उहि । जबकि बिन नै औरे बरस पुग्ले उ अक्को बिसाइ नै पाइठ । मै जुन रत्नपार्कसे कीर्तिपुर टक हायसमे झुरके अइलुँ टे सास उटमुटाइ हस हु जाइटुहुँ । बाब्बा रे बाब्बा मनै कौन मेर हुइट । नेपाल भरिक सक्कु मनै इहे राजधानी आके ठेंग्रलहस । बल्ले टल्ले झुरे भर मिलल् रहे । असिन भिर रहठ कहिके जन्ले रटुँ टे के जाने पहिलेहे बजार जाके सौडा किन्ले रटुँ ।  आघे पाछे भर मनै लावा लुग्गा नै घल्ठा काहुन । हुइना टे इहे डसियक बेला टे हो । इहे मौका पारके टे सुग्घुर लगैबो, मिठ खैबो ओ सक्कुहुनसे भेटघाट कैबो । हुइना टे मौसिं एक महिनासे अगहि जनैले रहिंट, कन्छि महि पाटिर ओटिर सुइटर ओ बाबुक टन फराक नानडेहो । लमही ठोरिक नै सुग्घुर मिलठ कहिके । महि जो बिसरैले रहुँ । सायड  क्यालेन्डर हेरे बिस्रैले रहुँ, डसिया हिटिक राखल कना मोर मनेम रबे नै करे । सामान्य नजरले क्यालेन्डर हेरे बेर डसियक लाल घेरा प्रस्टसे बिल्गाए मने भिटरि मनक नजरसे हेरे बेर उ लाल घेरा फेन बिल्कुल ढुमिल हुजाए, फट्टिक ढुमिल ।      डसियामे असौं हम्रे घरे नैजैना मनसाय बनैले रहि । मै किल भर्खर काल्ह घरे देउखर  जैना बाट निस्चिट हुइल रहे । डाइ बाबा कहलाँ, ‘असौं डसियक टिका नैलगैलेसे फेन भेटे हस टुँ भर चलजाउ । नै टे सालो सालो सक्कु जाने डसियम घरे गैलक असौं केउ नै जाबि टे भोहर लग्हिन ।’ मै बिना मनक अइठिर गोंइठिर हुके जैम कले रहुँ । बुवा महा ढिला टिकट कटाइ गैलक ओरस बरे मुस्किलसे कियक पछिल्कि सिट मिलल् रहे । आघे पाछे भर मनै लावा लुग्गा नै घल्ठा काहुन । हुइना टे इहे डसियक बेला टे हो । इहे मौका पारके टे सुग्घुर लगैबो, मिठ खैबो ओ सक्कुहुनसे भेटघाट कैबो । बढिमे एक अठवार किल बसाइ हुइलक ओरसे सामान ढेउर नै रहे मोर । उहे मारे बुवा महि काल्हि जनैले रहिंट, मोटरसाइकिलमे कलंकीसम छोरडेना । निक्रे बेर डाइ घनु घनु उहे कहटिहि–‘मजासे जाइस कन्छि । पुगके फोन करिस ना ।’  ममिक चिट्ट नै बुझके टरे सम पठाइ अइलि । मै पहिला बार अक्केलि घरे जाइटुहुँ । नियम अनुसार टे आब अकेलि कुल घरे जैनाहा हु गैलुँ कहिके खुस हुइना चाहि मै । लकिन डुख यि बाट समझके लागटेहे कि अपन परिवारसे फोंहैटि घरे जैना फेन उ डिन कहिया आइ कहिके ।   मोर मनेम खेलल् हजार मेरिक बाट रफ्टारमे रहे कि बुवक मोटरसाइकिलिक स्पिड । एकफाले कलंकीक पुल पुग्के पटा चलल, कलंकी पुगचुक्लि कहिके । उ फेन गाडिक टिंटिंट टुंटुंटले । पुरे वाटावरनहे कनफोर बनैले रहे उ आवाज । मनैन् किल नाहि पुरे सडकहे कनबहिर बनैना मेरके गाडि चिल्लाइ भिरल रहिंट । जानो गाडि–गाडि बिच कौनो प्रटिस्पर्ढा हुइटा ।  बाबा पेट्रोल पम्प पुग्के बुवा मोटरसाइकिल रोक्ला । हमरे गाडिक अस्रा लग्लि । सवा ६ बजेक गाडि साट बज्लो पर फेन नै आइल । नेपालि टाइम कैहके ओस्टे कहाँ कैहगैल बा झे । सवा साट बजे बल्ले गाडि डेखा परल । बुवा महि मजासे चिहुराइ नैपइटि नेंगे लागल  गाडि । सेवाढोक फेन नै लागे पैलुँ बुवाहे । ठोठोर चल्टि गाडिम सिउरे परल रहे महि । खलसिया कहटेहे, ‘छिटो चढ्नुस, अहिले यहाँ रोक्यो भने ट्राफिकले लाइसेन लिन्छ ।’  मोर मनेम खेलल् हजार मेरिक बाट रफ्टारमे रहे कि बुवक मोटरसाइकिलिक स्पिड । एकफाले कलंकीक पुल पुग्के पटा चलल, कलंकी पुगचुक्लि कहिके । उ फेन गाडिक टिंटिंट टुंटुंटले । मै हुटमुटैटि पछिल्कि सिटमे बैठे गैलुँ । चार जाने मनै पहिलेहे बैठ रख्ले रहिंट । ओम्मेहे अटेस मटेस हुके चार जहनके बिच्चे बिच बैठे परल महि । मै जानटुहुँ चार जहनके सिटमे पाँच जहन जरुर बैठ्वाइ कहिके । यल उहे हुइल ।  मजासे बैठे फेन नै पैले रहुँ । एक्कासि एकठो आवाज मोर कानेम परल । कहुँसे अइलक आवाज नै रहे उ । गाडिम बज्टि रलक गिट रहे । नारायण गोपालके उहे गिट जब जब बाजेक याड आए, टब टब सुनुँ । ‘दुइटा फूल देउरालीमा... ।’  फुरे महा सुग्घुरसे गाइट बाजटहे गिट । टबे टे बाजेहे सक्कु जाने देउखरके नारायण गोपाल कहिन् । आघे पाछे सुन्टि रना उ गिट । आझ सुनेबेर बरा अनखोहर लागटेहे महि । कब ओराइ कना मेरके ।  गिट ओरैनासे पहिले गाडि मन्के डिगमिगवाइ हस लागे लागल महि । सडक खोल्टा खोल्टि टे रबे कर,े मने यि बेला गाडि नाहि मोर मन ओ मस्टिस्क डिगमिगाइटेहे । अन्टाज लगैना हो कलेसे टे किया गाडिक चक्काले मोर डिमागके चक्का बरा टेजले घुम्ना सुरु करे लागलहे फनफन फनफन । अट्रा जोरसे फनफनाइल कि महि सिढे असार डुइक घटनामे लैगैल । २०७४ असार २ मोर जिन्गिक कबो नै बिसरैना डिन । सुक्रबारके डिन । हम्रे सक्कु जाने बेरि खाइ बैठल रहि । डाइ खाना खौक्ना सुरु फेन नैकैले रहिट । यल टब्बेहे बुवक मोबाइलके घन्टि बज्लिन । फोन घरेसे आइल रहे अंकलके । केने अंकल का कलाँ । बुवक अनुहार एकाएक अन्ढार हु गैलिन् । अब्बे बर्टि रलक डिया एकफाले झमझमसे बुटलहस । बुवक अनुहार डेख्के हम्रिहिन पटा चलगैल पक्के कुछु नैमजा समाचार आइल बा ।  डाइ पुछक खोज्लि । बुवा एक घचिक टे टारे मुरि लगैले झोंकरैले रैहगैला, कुछु नै बोल्ला । पुस माघके जारेमे ठेठ्राइल हस बर्बट्टि ठर्ठरैटि कहलाँ, ‘कन्छु, बाजे आब हमार ठेन नै हुइट ।’ फोन घरेसे आइल रहे अंकलके । केने अंकल का कलाँ । बुवक अनुहार एकाएक अन्ढार हु गैलिन् । अब्बे बर्टि रलक डिया एकफाले झमझमसे बुटलहस । बुवक अनुहार डेख्के हम्रिहिन पटा चलगैल पक्के कुछु नैमजा समाचार आइल बा । हम्रिहिन सक्कुजहन यि खबरले स्टब्ढ बनाइल । बेरि बिना खैले उठ्गैलि हम्रे । महि अभिन विस्वास नैलागटेहे । बाजे इहे अइना चुनावमे उठल रहिंट । दमके रोगि रहिट उहाँ । सारिस्सा डवाइ खाइ पर्ना । प्रचार प्रसारमे लागके खैना पिनक ठेकान नैरहिन । डौरढुप हु गैलिन् । मुख्य कारन उहे रेहे, बाजेहे टाइममे अस्पटाल नै लैगैलक ।  हम्रे हड्बडैटि गृहजिल्ला दाङदेउखर जाइक टन सामान मिलाइ लग्लि । राट हुइलक कारन टेक्सि खोजे जैना अवस्ठा फेन नै रहे । बुवा फोन कैके सिताराम अंकल ओ प्रसादु अंकलहे बलैला कलंकीसम बाइकमन छोरडेहक टन । सायड राट डस बज गैल रहे कलंकी पुगेबेर । दाङ ओर जैना गाडि सक्कु छुट रख्ले रहे । उहे मारे हमरे भैरहवासम जैना जट लास्टक गाडिम सिंउरलि । ठन्चे कुल ढिला हुजाइट टे उहो गाडि छुट्ना ढन्ढा हो जाइट । सिट नै रहे । उहेमारे बुनु डिडि मुरामे ओ बाँकि बुवा, ममि, जुनु डिडि ओ मै बोनटमे बैठ्लि । गाडि एक डेग फेन नै चले पैले रहे । पानिक रुवाइ सुरु हु गैलिस् । हाँ, फुरे उ डिन पानि फेन सोक मनाइटेहे । गाडि झ्यापसे ब्रेक लगाइल । मै एकफाले झस्कलुँ । मनेम टे जाम रबे कर,े पुरे जाम हुके बैठल । लकिन डगरिक जाम खुलल ओरसे डइबरवा मन्के मचाइटेहे गाडि । आझ टे नागढुंगा नांग्घके अइना टरका खल्हैया केने कब कटल पटै नै पैलुँ । एकटकले मै गाडि मनसे उप्पर बिल्गैलक पहाड हेरटु ओ टारे बहटि रलक त्रिशुली लडियाहे । मै टे हप्टा डिन रैहके देउखरसे काठमान्डु घुमजैम । मने उ पानि ? एकचो बहि टे कब्बो नै घुम्के आइ । कट्ना हलि आझ गाडि कुरिनटार पुगा ढारल । लाइन लग्ले केबुलकार झुरल प्रस्टसे बिल्गटा गाडिक भिट्टरसे फेन । केबुलकार सिर्फ टारक भरेमे ओहोर डोहोर करटेहे । हमार जिन्गि फेन सायड ओस्टे टे हो एकठो डोरियक भरमे । डोरिया छिंगटल टे छिंगुट गैल ।  जाम्हि टम्मेहेसे आइटा । आँख टुमक खोज्टु । टबोपर अक्को निन्ड नै आइठो । केने कब आँख टुम्लु मुग्लिन पुग्के खुलल । गाडि बाउँ पाजरसे मोरल । डाहिन पोखरा जैना डगर लागल रहे । उहे डगर टे हो जब बुवा ओ मै बाजेक भाट ओरवाके आइबेर नारायणगढ–मुग्लिन सडक पहिरोले बिस्टार हुइल बेला पाल्पा, स्याङ्जा, तनहुँ हुइटि निकरल रहे गाडि । बुडि ओ मै आइबेर यसके रोइले रहि । बुडि रोइटि पुछ्ले रहिट टबे, ‘आब कबो नै अइबे बाबु घरे ?’ मै कुछ बोल्हि नै सेक्लु । बेन आँसक खोल्हुवा बहे लागल रहे ।  ..........      डुनु पाँजरसे डबोट्वा पाके हुइ सिटमे अक्को सनस पटल नै लागटेहे । बर्बट्टि कुल निडाइक खोज्लुँ । अपसिर टे महा गहिरसे निडा गैलु काहुन । एकफाले खाना खैना ठाउँ देवदह गाडि पुगाइल टे जग्लु । मोबाइल चेक कैलुँ । डाइक डस मिसकल आ रख्ले रहे । फोन टुरुन्टे लगैलुँ । उहाँ गरियाइ हस कैलि । मै आब फोन उठैम कहिके जनैलुँ ।   गाडि मनसे उटरके डाइक ढैडेहल भुठल भाट खैलँु । आझ गाडिक स्पिड टेज रहिस् कि महि घरे पुग्ना कौनो हटार नैहुके हो । महा हलि पुगाइहस लागटेहे । हलि पुगाइ टे बेन मौसिन घर लमही बजारसे यहोरे अर्नहवा गाउँ नैजाके सरासर अपन घर घुम्ना गाउँ जैना सोच बनाइटुहुँ ।  मोबाइल चेक कैलुँ । डाइक डस मिसकल आ रख्ले रहे । फोन टुरुन्टे लगैलुँ । उहाँ गरियाइ हस कैलि । मै आब फोन उठैम कहिके जनैलुँ ।  मने मौसिक छाइ कान्छि नानी झबाझब फोन कैके हमार यहाँ उटरे परि कहिके घोस्ले रहिंट । हुइना टे काठमान्डुसे जाइबेर जहिया फेन हम्रे ओहरे उटरि । मौसिनके घर सडके टिर हुइलक ओरसे राटके कुल पुगाए टे उटर्ना सजिल लागे । आझ फेन उहे उटरना जो योजना बनैले रहुँ । लकिन मौसम बडले हस मोर योजना फेन बडल गैल । आब सरासर घुम्ना जैना ।  भालुबाङ पुग्के अंकलहे फोन लगैले रहँु बनगाँवा चोकमे लेहे अइहो कहिके । ओ टब्बेहे सरासर घुम्ना जैना बाट जनैले रहुँ । भैया ओ कान्छि नानिहे । मनके रिसाइटिहिंट लर्का, आब डिडिसे कब्बो नै बोलब् कहिके ।  गाडिमनसे उटरलु टे अंकल मोरे अस्रा लागल रहिट । अपने पंजरे ठरहुवइले रहिट मोटरसाइकिल । हुइना टे हमार गाउँ आब चैलाहि गाविससे लमही नगरपालिका बनराखल । टौनो गाउँक हाल हेर्ना हो कलेसे अभिन उहे बा । मामान घर कुल जैबो टे अटो अंगनासम पुगाडेहठ, गाडि । हमार गाउँ महा भिट्टर हुइलक ओरसे हो कि का अटो फेन जाइक मन नै करठ । गाडि चल्ना टे डुरके बाट । मोटरसाइकिल रहुइयन मोटरसाइकिलमे, साइकिल रहुइयन साइकिलमे नै टे पैडल नेंगके पुगे परठ हमार गाउँ । घुम्ना गाउँकु नाउँ हस मन्के घुमे परठ गाउँ जाइबेर । एक टे सरिर ओस्टे हुलमुलाइल लागटेहे । गिट्टि बिछाइल डगरके हुके आउर जोर हिल्मिलाइटेहे बाइक । ओस्टक हिल्मिलैटि पुग् रख्ले रहि बनगाँवा स्कुल । बुवनके पहिले पह्रल स्कुल ओ अझकल अंकल ओ बरापुक पहै्रना स्कुल । बुवा फेन पत्रकार नैहुके इहें मास्टर बनल रटाँ टे सायड काठमान्डुक अनुहार डेखे नै मिलट । सायड जहिया फेन अपन गाउँक अनुहार किल हेरके चिट्ट बुझाइ परट ।  बरसमे एक फेरा किल गैलक ओरसे हो कि का गाउँक ओ मोर कौनो आट्मियटा रलक महसुस नै हुइठ । महि अभिन फेन याड बा, एकचो बुडिक संगे नेंगेबेर मोरे गाउँक मनै महि ‘यि के हुइट ?’ कैहके पुछ्लक । छिटि रहुँ टे कबो जबो मोर संगे खेले अउइया संघरियन आब टे भोज कैके लर्का फेन पा रख्ला । का जिन्गि इहे हो, भोज कैना ओ लर्का किल पैना ?  छिटि रहुँ टे कबो जबो मोर संगे खेले अउइया संघरियन आब टे भोज कैके लर्का फेन पा रख्ला । का जिन्गि इहे हो, भोज कैना ओ लर्का किल पैना ?  गाउँ फुरे छुछ्छे बिल्गाइटा । बिना बाजेक गाउँ । सुनसान । अंकल अंगनम पुग्के बाइक रोक्ला । बाजे कैहके चिल्लैटि जैनास मन लागटेहे । हमार घरक भिटम लिखल ‘जय गुरुदेव’ बरा सोहावन बिल्गाइटेहे । हमार बाजेक लिखल अच्छर रहे । ओठ्ठे पुग्टि साइट उ अच्छरहे सुमसुमैलु । बाजे बाँसक कलमहे मसिम बुराके कम्प्युटरमे छापल हस महा सुग्घुर अच्छर बनाइट । बाजेक संगे बाँसक कलमसे लिखक् सिख्ना मौके नै मिलल महि । आब कब्बो फेन नै मिलि ।   बुडि महि डेख्के फोहैलि । बिचारि बाजे बिना बुडि ओट्रा टिन महिनामे झुरागैल रहिट । मै उप्पर कोन्टिम जैनासे पहिले मोर नजर पोर सालिक डसियम टिका लगैलक ठाउँ हेर मारल । उहे ठाउँ जहाँ मै बाजेकसंगे आसिर्वाड लेटि टिका लगैले रहुँ । असौं टे लिल्हार फेन छुछ्छे रहि । इहे ठाउँमे बैठके बाजे महि सुनैले रहिंट गिट ‘पानी जस्तो बग्ने माया सलल बगेर गैजाला ।’ सायड गिटक लिरिक्स गल्टि रहे । ‘पानी जस्तो बग्ने जीवन सलल बगेर सलल बगेर गैजाला’ हुइना चाहि । फुरे बाजे कहाँ पुहके गैगैला । जहाँ पुहलेसे फेन बाजे हमारे ठेन कब्बु किनारा नै लग्हि । ओ मै फेन टे सुनैले रहुँ बाजेहे तारादेवीक गिट, ‘शुभकामना भरि हरेक स्वासमा तिम्रो दीर्घायुको कामना गर्न सकुँ म ।’ बाजे महि माफ कैडेहो, टोहार अन्टिम सासमे फेन मै डिर्घायुक सुभकामना डेहे नै सेक्लुँ ।  बिहान, २०७५ से ।                                                   

खिस्साः डसैंह्या जरावर

खिस्साः डसैंह्या जरावर

८६३ दिन अगाडि

|

१९ असोज २०७९

दिपक चौधरी ‘असीम’ श्याम लाल कपार पकर्ले ओसरह्वाम बैठल रहे । मनमे कुछ सोंच्टि मन लेले लम्मा साँस लेहल ओ टुटल खट्यामे ‘हुस’ कैह्के सुट्गैल । ओहे समयमे जन्नि भाँरा बर्टन ढोके अइलिस् ओ कहलिस्– ‘का हुइटा हो बड्डो ? हुस कर्टि सुटटो बरा सोंच परल हस ।’  –‘अरि का हुइ ? सोंचटु कहाँ जाके पस्ना बहैना हो टे ढेर रुप्या आइ । यहाँ टे जट्रा पस्ना बहाव खैहिं भरिक् ठिक्क हुइट् । लर्कन डसैंह्या जरावर फे डेहे नै सेक्जाइठ । काल्ह ढिक्रह्वा हो सक्कु जहनके लर्का लावा लावा झुल्वा घल्हिन, हमार लर्का टे ओहे पुराने लुग्गा घलहिं । बर्का छावा टे भारि होगिल बा, समझ जाइट । छुटकि फेर जिउ जारि,’ कहटि कहटि आँखिसे आँस बहगैलिस श्याम लालके ।  श्याम लालके मनहे ढिर्खा बँढैटि जन्नि कहलिस, ‘असौं नै सेक्लि टे का पोर साल डेब टे काहुन् । टुँ छोट मन का करे कैठो ?’  –‘सालो सालो ओहे बाट कना ठिक नै हो बड्डि । लर्कन सब बाट याड रठिन । कहाँ सम झुठ झुठ बोल बोलके ठग्बे । बरु डस्या मानि ओ मै कहुँ कहुँ कमाइ जाउँ,’ कहल श्याम लाल ।  –‘लेउ लेउ चल्जिजहो, मै जसिक टसिक घर हेर डारम् । अब ढेर ना सोंचो,’ कह्टि सम्झैलिस्, श्याम लालके जन्नि ।  ओइने डस्या भलमन मनैल । डस्या फे ओराइल ।  ..... आझ श्याम लाल झोला झम्पट् लेले आनक डेस भारतमे चलल् रुप्या कमाइ ।  श्याम लाल राटडिन मेहनट कर्के पस्ना बहा बहाके भुख्ले प्यासे रैह् रैह्के कुछ रुप्या कमाइल । आउर डोसर बरस डस्या मनाइ अपन घरे आइ लागल ।  लर्कन लग भुजा गुडा ओ लावा लावा लुग्रा झोलम लेले रेलमे बैठके आइटहे ।  राटके श्याम लाल डुइठो रोटी हाँठम् लेले खाइटहे । टब्बे एकठो बज्या लग्गे आके कलिस, ‘भैया सुख्खा रोटी क्यों खा रहे हो । ए लो, आलु टमाटर कि सब्जी ।’ राटके श्याम लाल डुइठो रोटी हाँठम् लेले खाइटहे । टब्बे एकठो बज्या लग्गे आके कलिस, ‘भैया सुख्खा रोटी क्यों खा रहे हो । ए लो, आलु टमाटर कि सब्जी ।’ श्याम लालके फे सुख्ले खा नै जाइटहिस् । उ बज्यक् डेहल टिना रोटी संगे खाके सुट्गिल ।  जब श्याम लाल निडाइल, टब बज्या श्याम लालके झोला लेके डोसर डब्बम जाके बैठ्गैल । जब डोसर स्टेसन आइल, टब बज्या रेलमसे उटर गैल ।  श्याम लालके कुछ पटै नै हुइस । उ सुट्लेक सुटले बा । अपन उटर्ना स्टेसन अइलक् फे पटा नै हुइस ।  जब उ जागल टे अपनठें अपन झोला नै हुइस । एहोंर ओहोंर खोजल । आँजर पाँजरके बाजिन् पुछल । सक्कु जे पटा नहीं कैह्डेलिस । स्टेसन आइल । रेल रुकल, उ रेलमसे उटरल । अपनहे बिल्कु अन्जान ठाउँमे पाइल ।  बाजिन्से पुछल अपन उट्रना स्टेसनके नाउँ । टे बाजि कहलिस, ओ टो पिछे छुट् गया । तुम तीन टेसन आगे आ गए । आप ऐसा करो अभि एक ट्रेन आएगा । उसमे बैठ्के आप पिछे चले जाउ । उ ओस्टेक करल ओ जसिक टसिक भग्भुन्डारे भग्भुन्डार अपन घरे पुगल ।  जन्नि पुछ्लिस, खै टे झोला बा, उहाँ लर्का डसैंह्या जरावरके अस्रम् बटै ।  अट्रा बाट जन्नि पुछ्टि किल श्याम लाल रोइ लागल । रुइटि कहल, ‘मोर  कमाइल रुप्या पस्ना बहे हस बह्गैल बड्डि । बजिया झोला चोरा लेहल । हमार जिन्गिम् सुख नैहो, डुख केल भरल बा । (उहे बिचेम् गिट बजे लागल) मेहनट कर्के फराइरल उ रुप्या बह्गैल प्यारि ।  सुखके खोजिम कमाइल उ रुप्या बह्गैल प्यारि  डिन राट एक्के समझ्के भुखले प्यासे रैह् रैह्के,  एक एक पैंसा बचाइल उ रुप्या बह्गैल प्यारि ।  फेरसे ओहे हालमे सुख डुख अपन परिवार संग डस्या मनाइल श्याम लाल ।  कैलारी–२, बसौटी, कैलाली  

मोडलिङमे चम्कटी समुके लोकप्रियता

मोडलिङमे चम्कटी समुके लोकप्रियता

८६७ दिन अगाडि

|

१५ असोज २०७९

सागर कुस्मी/धनगढी कलाकार, मोडेल समु चौधरी थारु कला जगतमे लोकप्रिय हुइल बटि । हालसम हुँकार दुई दर्जनसे ढेर म्युजिक भिडियो खेल सेक्ले बटि । थारु कलाकार मन्से मजा अभिनय म्युजिक भिडियो खेल्ना कलाकारके रूपमे हुँकार नाउ आघे आइठ । अभिनसम निरन्तर थारु कलाकार एकदम कम बटैं सांगीतिक क्षेत्रमे । समु चौधरी बहुत संघर्ष कैके आइल बटि । हुँकार कला दिनदिने चाक्कर हुइटी गैल बा ।   हुँकार घर कंचनपुरके महेन्द्रनगर राजीपुर गाउँ हुइन । अब्बे घरहि बैठके कला जगतमे संघर्ष कर्टी बटि, अपन फरक पहिचान बनैटी बटि, अपन करियर चम्कैटी बटि । मोफसलमे बैठके चम्के सेक्ना समुके इ बरवार खुबी हुइन । ओहकान कला क्षेत्रमे हाँठ डारल भर्खर तीन बरस हुइलिन । तीन बरस पहिले समुहे महेन्द्र थारु, विवस चौधरी ओ अपन गोसिया आशिष चौधरीके साठ सहयोगसे इ क्षेत्रमे आइल उहाँ बटैठी । छोटेसे इ क्षेत्रमे लग्ना सपना आझ पूरा हुइल बटिन। इ क्षेत्रमे अपन करियर ओ बनाके स्थापित हुइना लक्ष्य लेके आघे बर्हटी बटि उहाँ । हुँकार रगतमे जो कलाकारिताके नसा छाँगैल बा । उहाँ थारु फिल्म बिरामे फे मुख्य अभिनय निभासेक्ले बटि । समु चर्चित हुइनाके कारण हुँकार इमानदारिता ओ कामप्रतिके निरन्तर अठोट ओ लगनशीलता हो । काममे हरदम ध्यान डेना, मेहनत कैना, मोडेलिङप्रति जिम्मेवार हुइना समुके स्वभाव रहल ओरसे निर्देशक ओइनके लजरमे उहाँ परल बटि । दर्शक ओइनके मन जिट्ना सफल हुइल बटि । उहाँ कठी, मै दर्शक ओइनके मैयाँसे आझ यहाँ पुगल बटुँ । इहे कलासे आझ उहाँ संसार भरके मनै हुँकार नाचगान हेरे पैले बटैं ।   पहिल गीत करि ना ढोटी डान्ससे लेके, अब्बेसमके जबसे हुइल दिल दिवाना, म्युजिक भिडियोसम आइट घरिम स्तरीय अभिनय समुके पहिचान बन्सेकल बा । थारु समाजमे उहाँहे सक्षम कलाकारके रूपमे चिन्हसेकल बा । हुँकार सांगीतिक यात्रा शिखर चुमसेक्ले बा । यहाँसम पुगट्सम समु चौधरी इ क्षेत्रसे भरपुर सन्तुष्ट बटि । उहाँ कठी, दिलसे लग्लेसे इ क्षेत्रसे फेन मजासे व्यवसायिक हुइ सेकजाइठ । अझकल उहाँ अपन जिनगी खुशी बर्हल अनुभुती कर्ठी हरदम । उहाँ कठी- `मै भाग्यसे इ क्षेत्रमे आपुग्नु । जा हुइलेसे फेम आब मोर लाग सबथोक कला जो हो । मै एकठो कलाकार मोडेल हुँ । मोर परिचय कलक इहे हो । इ परिचयसे नाम, दाम, सम्मान, इज्जत डेले बा । मै अभिन आकुर आघे जैना चाहठुँ । सबके मन जिट्ना चाहठुँ । थारु सांगीतिक क्षेत्रमे किल नाही अइना दिनमे नेपाली सांगीतिक फँटुवामे फेन परगा बर्हैना बिचार बा । । महिन यहाँसम पुगैना ओ कलाकारके रूपमे स्थापित करुइया ओ सहयोग करुइयन सक्क्कुहुन सम्झना चाहठुँ । दर्शक ओइनसे ढेर मैयाँ बा ।´

 ३ गजलः हमार आन्डोलन लुहाकअस अरगर...

 ३ गजलः हमार आन्डोलन लुहाकअस अरगर...

८७४ दिन अगाडि

|

८ असोज २०७९

१ हमार आन्डोलन लुहाकअस अरगर हुइटि जाइटा मल ओ पानी पाइल धानअस फरगर हुइटि जाइटा पैल्ह डुर डुर कटि भगुइयन जो लग्गु लग्गु आइ लग्ल मैल छुटल उहमार झन् जोरसे डरगर हुइटि जाइटा किरा काँटि लग्ना कलक लरम उ फुलम केल्हि हो मिर्चा छिपल नि पटिना  अस झरगर हुइटि जाइटा आप रुइ नि परि डाइ टुहिन, नि रुइ परि बाबा टुहिन हमा नेङ्लक डगर लड्याअस सरगर हुइटि जाइटा । २ बुढ्यार मनै असिन सँस्छ्वार बन नि सेक्बो क्वारम लेके ढिरसे कलो म्वार बन नि सेक्बो टुहिन ट मै मजा मनै सोच् रख्नु फुरसे हो म्वार मन चोर्क बरभार च्वार बन नि सेक्बो मै लुहाक हुइटु टुँ माटी पटा हुइ जे टुहिन लुहाक लुहाकसे ज्वाँटट् ज्वार बन नि सेक्बो जाउ जाउ उहँ जाउ जहाँ बा टुहाँर खुसि छोर डेउ टुँ म्वार खुसिक ड्वार बन नि सेक्बो । ३ छावा भुँख्ल बा कि, अघ्घाइल ? डाइ कठि लुगाबार कट्वा पाक डुख पाइल डाइ कठि  टुँ पो डिनभर डारु पिक सन्झ्या  पसर रठो, का हुइलिस  छावा, नस्से खोँखाइल डाइ कठि जन्निह मौररि डिह नि सेक्क राटभर भर रुइट, छावा म्वा मैयाँ लाग्क आँस चुहाइल डाइ कठि आपन माउँ ह समझ्क अँट्वम बैसल रह उ, छावा महि समझ्क सज्ना गाइल डाइ कठि म्वार भाग्य ओसहँ होक डुख पैलक हुइटु फुरसे, नि कि छावक मन नि हुइस कट्कटाइल डाइ कठि ।  

राष्ट्रपति के हाँठसे पुरस्कार पक्रेबेर खुसिके हल्कोरा

राष्ट्रपति के हाँठसे पुरस्कार पक्रेबेर खुसिके हल्कोरा

८७९ दिन अगाडि

|

३ असोज २०७९

शर्मिला सृष्टि सबसे पहिले नेपाल प्रज्ञा प्रतिष्ठानहे बहुट ढेर धन्यवाद बा, जे नेपाल प्रज्ञा मातृभाषा (थारू) साहित्य पुरस्कार २०७९ तराई मधेसमे बोल्ना मातृभाषा साहित्यके लग महिन फे एक लाख राशीके रकमसे सम्मानित करल ओरसे । सम्माननीय राष्ट्रपति विद्या भण्डारीके हाँठसे पुरस्कार पक्रेबेर खुसिके हल्कोराके साथसाथे माननीय संस्कृति पर्यटन तथा नागरिक उड्डयन मन्त्री एवम् नेपाल प्रज्ञा प्रतिष्ठानके संरक्षक जीवनराम श्रेष्ठप्रति आभारी बटुँ । ओस्टक कुलपति गंगाप्रसाद उप्रेती, उपकुलपति डा जगमान गुरुङ सदस्य सचिब प्राध्यापक जगतप्रसाद उपाध्याय हुकहनके झङ्झङ्ग्यार छहुँरिके बिचमे दोसल्ला डडुरे डडुर बधाई पाके गड गड बटुँ ।  महिनहे साहित्यके फँटुवामे दौडधुप कर्ना अपन साहित्यक कलमहे टिस्लार पर्ना जरुरी लागल वा । कर्मके फल एक ना एक दिन जरुर मिलठ । पेरुवा लगैबो टे एकदिन जरुर फल लागठ् । आज मै आपन कर्मके स्वाद चिखे पाइल अनुभूति करले बटुँ । ठोरचुन मोरिक साहित्यक पहुरा मनके फुला (२०६२), दुःखके हल्कोरा  (२०६४) प्रकाशन हुइल बा । साथसाथे कथा, कविता, नाटक आउर फे बिधामे कलम चलैले बटुँ मने प्रकाशनमे नै नन्ले हु । यी मै आपन बहुट वरवार कमजोरी मानटु । यी पुरस्कार आज महिन अप्रकाशित कृति झट्टसे झट्ट निकरना कहिके मन झक्झकुवाइटा । महिनहे साहित्यके फँटुवामे दौडधुप कर्ना अपन साहित्यक कलमहे टिस्लार पर्ना जरुरी लागल वा । कर्मके फल एक ना एक दिन जरुर मिलठ । पेरुवा लगैबो टे एकदिन जरुर फल लागठ् । आज मै आपन कर्मके स्वाद चिखे पाइल अनुभूति करले बटुँ । महिनहे साहित्य लेखनमे सहयोग साथ डिहुइया महानुभाव हुक्र, बिलाइल जुनिमे किताब छपाइक लग छपाइल बेलामे आर्थिक सहयोग डेहुइयनसे लेके मोरिक सहित्यक फँटुवामे आगेपाछे सहयोग साथ करुइया सक्हुनहे धन्यबाद डेहक चाहटुँ । अइना दिनमे आपन भाषा संस्कृतिके अखुवारी करनाके संग सगे मोर थारु जाति समुदायमे रहल अन्धविस्वास, फटरङ कुरीतिहे उजाभङ्ग कराक लग अपन साहित्यिक कलमहे चलैबु कना सोच्ले बटुँ । नेपाल प्रज्ञा मातृभाषा साहित्य पुरस्कार पाके आज फेरसे मोर साहित्यक फुलरियामे छलाङ्ग मारडेले बा । पुरुस्कृत होके मोर मन आव कुछ करे परल कहिके थप बलबुटाके साथ कुलबुलाइटा । पुरस्कार डेहेवेर सहि मनैन हे छाने सेक्लेसे संस्थाके ओ ब्यक्ति डुनु जहनके लेखुइयक ओ डेहुइयक अर्थ रहट । नै ट कि अर्थ न तीर्थ । यी चिज नै हुइ कना मोर हरबड्डा बा । यी पुरस्कार पाके मिहिनहे ऐसिन अनुभूति हुइटा कि करल कामके मै पुरस्कार नै पैले हु कि अइना दिनमे कुछ करक लग मै पुरस्कृत हुइल बटुँ ।  साहित्यक टिपुन्नीमे अकेली एक्चोट्टे नै पुगे सेक्जाइठ । यी चिज मै खिडोर बिडोर करके बरी ध्यान नजर करके हेरले बटुँ । उपर चह्र्रेबेर खढ्ढुके फेन ओत्रै भारी देन रठिस । बिना खढ्ढुके मनै उपर चउह्रेबेर कर्रा परजाइठ । ओस्टके महिन फेन उपर बह्र्रेबेर बहुट जाने अपन हाँठके खढ्ढु बनाके उप्पर चहरना हौसला डेले बटै ।  आज मोर मनमे ऐसिन अनुभूति हुइटा कि मोरिक साहित्यिक हरेक पाइलामे सहयोग हौसला सुझाब डेहुइया मनके धनी धनवान हुकन फे मै पुरस्कार पाके ओत्रै खुसी लागट हुइहिन । अइना दिनमे फेन हजुर हुकनके सुझाव ओ साथ लेके मै आगे वह्रे सेकु कना अस्राके डगरमे बोटिया हेरके बैठल बटुँ । 

जितिया पावन बड्या भारी

जितिया पावन बड्या भारी

८८१ दिन अगाडि

|

१ असोज २०७९

जितिया पावनके बारेमे आम कहावत छे, “जितिया पावन बड्या भारी, धियापुताके सुताके अपना लेलके भोरी थारी । नेपालके पुर्वी तराईमे थारु समुदाय लगायत अन्य समुदाय जितिया पावन मनछै । खास करिके बिबाहित महिलाना यिटा पावन मनछै । यिटा पावन आपन सन्तानके दीर्घायु हे सुस्वास्थ्यके कामना करते ब्रत करछे । जितिया के सामान्य अर्थमे जितिके यल, जितेवला हेछे । जितियामे जलम लेल बच्चाके नाम जितुवा या जितनी राखछै । जे बच्चा बरियदरिय हेछे हे खेलमे जितले रहछे जनत वखरु जितुवा, जितना कहछै ।  आसिन कृष्ण पक्ष (पितृपक्ष) के सतमी, अष्ठमी, नवमी तिथिमे बिबिध कार्यक्रम करिके जितिया पावन मनछे । यिटा पावनमे माता आपन सन्तानके सुस्वास्थ्य हे दीर्घायुके कामना करछे । यदि सनि दिन या मंगल दिन अष्टमी तिथि परलासे खरजितिया कहछे । खरके शाब्दिक अर्थ कडा, कठोर, कठिन हेछै । सतमी मे नहाय खाय, अष्टमीमे उपासल रहे, तव नवमीमे पारण समापन करछे । तीन दिनके कठोर ब्रत हेलके कारण खरजितिया कहछै । सामान्यतः तिथि मुताविक जितिया दुइ दिनके हेछे । ओटगन, उपास, पुजन हे पारणः सतमी दिनसे घर येङन साफ सुथरा करिके शुद्ध तरिकासे बिबिध पकवान बनछे । तालपोखर या लदीमे पितृ सासके केला पतामे खौरतेल चढछे हे स्नान करिके घर यछे । बिहान भिनसरमे दही, चुडा, केला वा माछ भात, रोटी जे तयार करल रहछे, ओटगन खेछे ।  सतमी मे नहाय खाय, अष्टमीमे उपासल रहे, तव नवमीमे पारण समापन करछे । तीन दिनके कठोर ब्रत हेलके कारण खरजितिया कहछै । सामान्यतः तिथि मुताविक जितिया दुइ दिनके हेछे । ओटगनमे ओलके तरकारी, माछ, मडुवाके रोटी कोनो कोनो घर परिवारमे अनिवार्य मानल जेछे । ओट के अर्थ लोक्याके, कोइनि देखे हेछे । सवकोइ सुतलेमे कोइनि देखे, ओटलागिके खानपान करलके कारण ओटगन कहछे । सतमीके रात घरके छतमे या छप्परके चारो कोनमे दही, चुडा, केला आदि पकवान केला पतामे राखिके भगवान जितमहान, पितृ, चिल्हा (गरुड), खटिया आदी देवताके निमन्त्रण लगिन चढछे ।  अष्टमीके दिन उपवास बैठल ब्रत करनीना बिहान स्नान करिके, शुद्ध बस्त्र हे सिङ्गार पटार करिके भगवान जितमहान, पितृ, गरुड, खटियाके बिधिवत पुजा करछे । घरमे बनल प्रसाद, फलफुल चढछे । चिराख पुजारीके धुपदिप देछे हे जितिया ब्रतके कथा सुनछे ।  ब्रत करनिना लाल सिनुर पिन्हिके शुभ संकेतके रुपमे जितमहान, गरुड, खटियाके लाल सिनुरके टिका लग्या देछे । पितृके चह्रल प्रसाद घरके आदमी नय खेछे । नवमीके दिन हेठपहरा पुजा समापन (पारण) करिके मूर्ति बनल छे, जनत बिसर्जन लदी, पोखरमे करछे । मूर्ति बनल नय छे, जनत प्रतिमा स्थापना करलनाके जलप्रवाह करछे । घर परिवारजन, इष्टमित्र मिलिके प्रसाद ग्रहण करछे । ब्रत करनीना आपन खुसी भोजन, प्रसाद ग्रहण करिके ब्रत समापन करछे । जितिया ब्रत कथाः महाभारत लडैमे गुरु द्रोणाचार्यके छल करिके पाण्डवना मारल की छल सेहास वकर बेटा अश्वत्थामा बदला लेवे लगिन पाण्डव वंशके संहार करेके प्रतिज्ञा करलकि छल । महाभारत लडै ओरली तव एक राती अश्वत्थामा पाण्डवके शिविरमे पैंसीके पाण्डवके पांचोरा बेटाके मारी देलके ।  मतर अभिमन्यु पत्नी उतरा गर्भवती रहेक, तव ब्रह्मास्त्र फेकिके गर्भ गिरावे चाहलकी । भगवान श्री कृष्ण वकर गर्भके रक्षा करलके मतर, जव समय पुगलि त मृत पुत्रके जलम देलके । मतर भगवान श्रीकृष्ण उटा मृत बच्चाके जिवित करिदेलकै, सेहास जिवित पुत्रिका नाम रहले । मृत्युसे जितिके यल कारण से जिवितपुत्रिका कहते कहते जितिया हेले । पाछु वेहा राजा परीक्षित नामसे जानल गेलै ।  वहिने दोसर कथामे गन्धर्वराज जिमुतवाहन नामके बड्खा प्रतापी, धर्मात्मा हे त्यागी राजा रहेक । वकर मातापिता बृद्ध अवस्थामे राजपाट त्यागिके वनप्रस्थ तपस्या करे गेले, सेहास जिमुतवाहन मातापिताके सेवा करे वनमे गेले । वतेकरा नागमाता के दुखित हे कानते देखिके जिमुतवाहन वकर दुःखके कारण पुछलके ।  नागमाता कहे लागले, हे देख, हमे नागके माता छेकिन । पंक्षीराज गरुड महर सवना बच्चा नागके संहार करे लागले सेहास बच्चानाके जिवित राखे लगिन । हरेक दिन एकटा नाग (सांप) गरुडके भोजन करे देवे परछे । आजु हमर बेटा चंखमुण्डके पला छेके । बेटा चंखमुण्डके मायाके कारणसे हमे दुखित छिन हे कानछिन ।  तव राजा जिमुतवाहनके दया लागले हे कहलके, हे देख माता, मन कानरोव आजु हमे गरुडके भोजन हेवे । हे बस राजा जिमुतवाहन लाल चादर होडीके सुति रहले । पंक्षीराज गरुड जी वकरा झपटीके नोहमे लटक्याके पहाडमे ल्यागलके । आर बेर सांपना सकबक करेक मतर यिवेर सकबक नय करलके कारण वकरा पुछलके । तव राजा जिमुतवाहन सवना कथा सुन्या देलकै ।  जिमुतवाहनके त्याग, बलिदानसे गरुड राज कहलके, हे राजन, जिमुतवाहन आजु दिनसे नागके बालबच्चानाके नय मारओ बचन देलके । वेहा दिनसे नागमाता सन्तानके जिवित राखे साकलके । सेहास जिमुतवाहन से जितिया पावन हेले कथामे छे । तेसर कथा थारु समुदायमे प्रचलनमे छे । एक समयके बात छेकी दय सोमती हे बहिन बेमती रहेक । दोनो मे मिलान असले रहेक मतर सोमती असल बिचारके रहेक जनत बेमती आपने मतिमे चलेक। सेहास श्रापके कारण दिदी सोमती गिधिन, बहिन बेमती खटिया हेलीछल । कनचनवटी राजमे मलयकेतु राजा रहेक हे नर्मदा लदीके बलथरीमे बडकी पांकरके गाछ रहेक हे वेहारा गाछीमे गिधिन हे धोनरीमे खटियाके बास रहेक ।  एक दिनके बात छेकी । जलनाना डाली बोकिके स्नान करे यले हे बहुत प्रेम भावसे पुजा करते गिधिन हे खटियारा देखलके । तव पुछलके, तोरा का कुन करछे । जलनाना जितिया पावनके बारेमे बतलके। बोखरुका दोनो बहिन जितिया पावन करे लगिन प्रण करके।  सतमीमे ओटगन खेलके अष्टमीमे उपास रहले । बेहा अष्टमीके दिन सहरके बडका बेपारीके मृत्यु हेलै हे । वेहारा पाकर गाछ लगत नर्मदा लदीके भितामे गाडि देलके । खटिया दिनभर उपासलके कारण जब रात हवेक, तब खटियाके भुख सतावेक, हे खिटियाके रहल नय गेली, राती के देखती कहिके मुर्दा ख्याके छुधा तृप्त करलके । मतर गिधिन धैर्य धारण करिके जितियामे उपासे रहलै । कुछ दिन वाद गिधिन हे खटिया मोरले, तव फेन वेहारा कनचनवटी राजमे मानुस तनमे जलम लेलके । दोनो बहिन मे दिदी गिधिनके नाम शिलवती हे बहिन खटियाके नाम कपटबती (कपुरावती) राखलकी । दोनो बहिन जहिने बाढने जैक वहिने एकसे एक सुनरी हेली । सिलवतीके बिहा साधारण परिवारमे हेली हे सातरा बेटा हेले । बेटाना बाढने गेली । सबकोइ इमानदार, कर्तब्य परायण रहेक सेहास राजा मलयकेतुके दरवारमे काम करे लागले ।  कपटवतीके बिहा राजा मलयकेतुसे हेली मतर वकरा बच्चा जलम लेते मातर मोरी जैक । वकर सातोरा बच्चा जिवित नय रहले । यिटासे रानी कपटवतिके बढिने डाह उठली हे शिलवतिके सातोरा बेटाके मुडी काटीके धररा माठमे कसिके लाल बरथीसे मुख बान्हीके शिलवति कते पठ्या देलके ।  शिलवति भगवान जितिया पावन करेक सेहास भगवान जितवहान सातोरा बेटाके माटिके मुडि बन्याके जोडी देलके हे अमृत छिटिके जिवित करि देलके । उमहर कपटवती शिलबतिके बेटाना मोरल खबर सुने लगिन, छटपट करेक मतर जिवित हेल खवर पेलके । काटलना मुडी सरिफा फलमे बदलि गेले । तव हारी हदियाके कपटवति पुछते पुछते शिलवतिके घरमे पुगली । शिलवति बहिन कपटवतिके पुर्व जलममे कथा फम कर्या देलकै, ते खटिया छेलै, हमे गिधिन । जितिया पावनमे तें उपास तोडले सेहास तोर बेटा एकोटानी रहलो हमे उपास नय तोडनी वकरे प्रतिफल भगवान जितमहानके कृपा से  हमर बच्चाना जिविते छे । कपटवतिके पुर्व जलमके बात झलझल फम परले हे वेहा ठिन प्राण त्याग करलके । जितिया ब्रत कथाके शिक्षाः   निष्ठासे कर्म कर भगवान फल देवे करतो । असल कर असल हेतु, खराब कर खराब हेतु। छलकपट करलासे दुख पेवा । सन्तानके रक्षाके लगिन हर प्रयास कर । धिरज बानलासे असल फल परापत हेछे। शिलवति (सोमती) ढवक असल मतिमे रह। कपटवती (बेमती) ढवक बेमतमे मत रह। आपन संस्कार, बोलीचाली, शिलस्वभावमे स्थिर बरीके रह । कुल धरम संस्कारके पुस्तानान्तर करे लगिन सन्तानके रक्षा करना हे असल शिक्षा दीक्षा देना चाही । बर्तमान अवस्थामे जितिया पावनः  जितिया पावन अखने संक्रमण कालसे गुजरी रहलेस । एक महर आधुनिक तामझाम से प्रभावित छि जनत दोसर महर आपन मौलिक संस्कार संस्कृति औडमे परिरहलेस । दोसर समाजके चमक दमकसे प्रभावित हे देखासिखि करि रहलेस । अखने जितिया पावन तीन तरिकासे मनछै। जितिया महोत्सव  जितियाके पावन खुसियाली ढवक थारु मौलिक खानपिन हे मनोरन्जनमे बिशेष जोड देलकेस । बिशिष्ट आदमीके बोल्याके सजधजके साथ भाषण बेसी पावन कम बुझछै । आर्थिक रुपमे मांहग छे। जितिया सांस्कृतिक कार्यक्रम  जितिया पावनके अवसरमे थारु कलाकारना नाचगान हे मनोरन्जनमे बेसी जोड देलछे । बौद्धिक विकासमे कम जोडबल करछे। विशेष करिके युवा पिढि बेसी लागल छे । आर्थिक रुपमे मांहग छे।  जितिया पावन हे ब्रत  थारु समुदायमे अज्ञानता हे पुस्तानान्तरके कमिके कारण जितिया पावन मौलिक रुमे कुछ परिवर्तन हेलछे । जितिया ब्रत कारेवाली महिलाना जितिया ब्रत करिरहलेस। यिटा पावनके सामुहिक रुपमे सांस्कृतिक रुपमे आगु बढना जरुरी छे । ब्रतमे घरपरिवारके सहभागिता बाढछि जनत पावनके रुपमे स्थापित हेछे ।   इटहरी–१२, खनार, सुनसरी