अइ डैया रि , भाग्गैलि चमेली ?
७७० दिन अगाडि
|
२१ चैत २०७९
सोम डेमनडौरा
उल्ट पुर्हान बर्कि ओ बर्का भागल् बाट । हुँक्र कहाँ भागल् बाट किउ फे पटा नि पैल हुइट । हुकन्हँक घर रोजडिन लघुवित्तक कर्मचारी अइठिन् । मने रोज ड्वार टाँटि लागल् रठिन् ।
आँजर पाँजरक मनै फे डु टिन दिनसे ओइन ह नि डेख्लक बट्वैठ । किउ किउ ट नेपालगन्ज बिर्वा कराई गैलक् बट्वइठ । ओठ्यका मनै फे हुँकनसे परिसान रल्ह । हुँक्र फे हुकन्हँक खोजिम रठ ।
लघुवित्तक एकठो फिल्ड कर्मचारी महा परिसान रहठ् । असिन पसिन डेख परठ् । अन्ह्वार गुस्साले भरल् डेख परठिस् । एकदिन ट आपन छोट्कि मुबाइल् पटक डिहल् रह रिसले । फेरसे टुक्रि टुक्रा बिट्वारठ् ।
शुरुम श्यामलाल कना मनैया चिल्गारी लघुवित्तमसे समुह बनाइ आइल रह जोतपुर गाउँम । मनैन् जुटाइक लाग ऊ बरघर्यक सहयोग लिहल् रह । बिना चाय पानी खवइल डु घन्टासम् मनैन् बैठाइल् ।
अन्तिमसम् जम्मा बार ठो मनै बचल रल्ह । का का बट्वाइल, मनै बुझ्बे नि कर्ल । बस्, रिनके लग पैसा केल बुझ्ल । किउ किउ ट पैसा मिलठ् कि बाह्रठ् कैक बुझ्ल । जे जे इह बुझल् हुँक्र सुन्टि रल्ह । ऊ कर्मचारीहँ डु मैन्हा लागल् रहिस् एकठो समुह बनैना । टब बल्ल वाकर नोकरी फे पक्का हुइल् रहिस् ।
मनै ढिर ढिर पैसा जम्मा कर लग्ल । बचतक महत्व फे बुझ लग्ल । हरेक मनै लघुवित्तक समुहम जैना हौस्याई लग्ल । ना कटि कटि जोतपुरम केल टिनठो समुह बन्गैल् । जन्नी मनै एक्क मेरिक पहिरन लगाक समुहम बचत कर जाइँठ् । उहाँ जाक हुँक्र पैसक महत्व बुझ लग्ल । आपन लर्कापर्कन्हँक लाग बचाइ परठ् कैक बुझ लग्ल ।
आब मनै ढिर ढिर रिन लेक छोट छोट डुकान चलैना सिख लग्ल । किउ किउ सुवर पल्ना, छेग्रि पल्ना, टिना खेति कर्ना सिख लग्ल । किउ किउ ट उह रिनले उप्पर फे उठ्गैल ।
किउ किउ भर बचत केल करँठ् । किउ किउ कहँठ् जट्रा रिन लेबो ओट्र फाइदा हुइठ् । हमार पैसा बाह्रठ् कैक । किउ किउ जुन रिन कटि कि डर लागिन् । असिहँक रिन लेना, बचत कर्ना, रिन लेक छोट छोट ब्यापार व्यवसाय कर्ना फे मनै सुढ्यैटि गैल । चिल्गारी लघुवित्त उप्पर उच्यैटि गैल् । ओम्नक कर्मचारीन फे उच्यैटि गैल ।
कुछ समय पाछ जोतपुरम हेलिकप्टर लघुवित्त आइल् । और रेल लघुवित्त आइल् । डोस्र रकेट लघुवित्त आइल् । हेलिकप्टर लघुवित्त अइटि कि हम्र घर बनैना रिन सहुलियतम डेबि कहल् । रेल लघुवित्त हम्र मोटर साइकिल किन्ना रिन सहुलियतम डेबि कहल् । रकेट लघुवित्त हम्र जग्गा किन्ना रिन सहुलियतम डेबि कहल् । यि सुन्क मनै ट भकाभक सक्कु लघुत्तिक सदस्य बन लग्ल ।
एकठो समुहक सदस्य चमेली अर्थात् उल्ट पुर्हान बर्कि कलि– “मै ट चिल्गारी लघुत्तिम सदस्य बाटु जे सर । महिका हेलिकप्टरम फे सदस्य बन मिलि ?”
एकठो समुहक सदस्य चमेली अर्थात् उल्ट पुर्हान बर्कि कलि– “मै ट चिल्गारी लघुत्तिम सदस्य बाटु जे सर । महिका हेलिकप्टरम फे सदस्य बन मिलि ?”
मिलि नि का कर नि मिलि । चहा जैठो लघुवित्त अइलसे फे ओम्न सदस्य बन मिलि । टर हमार लघुवित्तम सब्से मजा ब्याज बा । सब्से लिरौसिसे पैसा मिलठ् । रिनक ब्याज फे कम बा अउर लघुवित्तसे ।”
चमेली अउर लघुवित्तम फे सदस्य बन्ना हौस्या गैलि । असिक करठ् करठ् चारठो लघुवित्तम सदस्य बन्गैलि । एकठो लघुवित्त ट हुकहिन केन्द्र प्रमुख बना डेलिन् । उ डान डान पैसा फे पाइ लग्लि ।
मनै आब, रिन लेना सिपार हो गैल रल्ह । लघुवित्तक कर्मचारी ओ संस्था फे बरा फुन्याइल बिल्गाइँठ् । रिनसे सम्बन्धित मेर मेह्रिक कार्यक्रम लान लागल् लघुवित्त । आब ट लघुवित्तक जुझिजुझा हुइ लग्लिन् । के ज्यादा रिन लगानि कर स्याकठ् ? क्याकर ढ्यार समुह रहठ् ? क्याकर पुँजी ज्यादा रहठ् ? अस्ट अस्ट जुझिक जुझा हुइ लग्लिन् ।
एकदिन रम्फली रेल लघुवित्तक कर्मचारीसे चुप्पसे सल्ला लेलि,
“मेडम म्वार छावक भ्वाज बाटिस् । हमार पैसा नि पुगठो । रिन मिलि कि नाइ पुछटहुँ ?”
कर्मचारी एकघरि हेर्लि । फेर जवाफ डेलि,अउर जहन ना सुनैहो इ बाट । मिल्ना ट नि मिलठ् । रिन ट खास कैक व्यापार, व्यवसाय ओ उत्पादन बह्राइक लाग लेना हो । टर टुँ टिर सेक्ना मनै हुइलक ओर्से डिह सेक्जाइ । लोकल मुर्गि पालन कैक लेउ ना । टुहाँर घर लोकल मुर्गि फे पलि बाट । या ट सुवर पालन कैक लेउ ।”
असिक रम्फली रिन पा गैलि । आपन छावक भ्वाज ढुमढराका कर्लि । जठ्याक सिकार खाउ । मनै कहँठ, रामोराम यि मेरिक सिकार कहुँ नि खा गैल् रह । बर्का डर्वा भर भर यठहुँक यठहुँक चलाइठ् जे काहुँ कटि डुनु हाँठले डेखाइठ् ।
मनै आब जरम डिन मनाइक लाग, बजार ख्याल जाइक लाग, टिउह्वारम लौव लौव लुग्गा, गर गहना किनक लाग रिन लिह लग्ल । लघुवित्त फे भक्काभक रिन डिह लागल् । लघुवित्तम कर्मचारी संख्या फे बाह्र लागल् । लघुवित्त स्वाँच कि जनता धनी हो गैल । सब जनता सचेत हो गैल् बाट । खास कैक जन्याँवन ट झन् थारुन्से समझदार हो गैल् बाट ।
एकदिन केन्द्राध्यक्षक बैठकम सब्से ढ्यार रिन लिहुइया, सफल उद्यमी कैक १० जहन सम्मान कर्लिन् । असिक करबेर महिलनम झन् हौसला बह्र लग्लिन् ।
चमेली कुछ चलाख रहि अउर जहनसे । उ केन्द्र नं. १६ क प्रमुख फे रल्हि । उ अचानक हेराइल् रहि । जब उ हेरैलि ट समुहक अउर सदस्यन् किस्टा ओ ब्याज बुझैना कर्रा पर लग्लिन् ।
लघुवित्तक कर्मचारी महिलन गर्याई लग्ल, “रिन खाइ बेर मजा लागठ् जे । आब टिर्ना गाँर फाटटा । आपन घरक मुर्गि चिङ्ना, सुवर माकर बेचो ओ रिन टिरो । ज्या कैक हुइटा रिन टिरो । अउर मै कुछ नि जन्ठु ।”
रिन उठाइ नि सेक्लसे फिल्डक कर्मचारीन फे मन्का गारि पाइँठ् आपन हाकिमनसे । रामेश्वर हाकिम गर्याइल् रह, “आपन गठ्रि मोट्रि लेल फिल्डम रहो । कि ट आपन डगर लागो । रिन उठाइ नि सेक्ठो ट टुन्हँक काम का बा ?”
फिल्ड कर्मचारी रामलाल राटभर निडाइ नि स्याकल रह उ राट । जागिर छोर्क जाउँ, बुह्राइल् डाइ बाबक् बिर्वा करैना पैसा कहाँसे जुटैना हो । रिन उठाइ जैबो समुहक सदस्यन बिन पैसक अइठ । किउ सदस्यन भागल् बाट, सम्पर्कम नि हुइट । भारि कर्रा रहिस् रामलालहँ ।
समुहक महिलन बैठक बैठ्ना डिन ना आए कनाहस् लागिन् । बरा हालि आइहस् लागिन् । फेर बैठक बैठ्ना डिन आ पुगठ् ।
चमेली ऊ डिन फे नि रहठ् । कैयो जे बिना पैसक आइल् रठ । लघुवित्तक कर्मचारी पालिका पाल्या बलाइठ्, “अस्टुर्नी, टुहाँर यि फ्यारा किस्ता टिर्ना बा । दश हजार किस्ता ओ पन्द्र सय ब्याज बुझाउ ।”
अस्टुर्नी–“म्वार ठे पैसा नि हो मेडम ।”
कर्मचारी झोंक्का गैल, “टिर नि सेक्लसे ट रिन का कर लेलो ? लाज सरम मानो । चहा जहाँसे पैसा लानो, टर किस्ता ओ ब्याज ट टिरहिक परि ।”
“म्वार आपन लाग लिहल् रिन नि हो मेडम । चमेली म्वार नाउँसे लेलि । उ कैयो डिनसे घर नि हुइटि । म्वार ठे पैसा नि हो । कसिक बुझा डेना हो ?”
खिस्साकार सोम डेमनडौरा
यि सुन्क समुहक सक्कु सदस्यक गाइमाइ गाइमाइ कर लग्ल । उ कहटा महिका फे पचास हजार रिन लिह्वैल बा । अउर कहटा महिका साठी हजार लिह्वैल बा । पटा लागठ् कि समुहक पच्चिस जान सदस्यन मका उन्नाइस् जहनसे असिहँक पैसा खेलैल बा ।
असिख पटा चलल् कि चमेली ट लघुवित्तक कर्मचारीहँ फे पटा नि लग्ना मेरिक सक्कु सदस्यन्क नाउँसे रिन खेलैल बा । उ आपन संघर्यनसे रिन माँगबेर पुल्यैल रह । कबु बजारसे डोहरा लान्डेना, कबु केक्रो लाग एक ज्वार चप्पल लानडेना, कबु टिकुनियासे सारी किन्क लान्डेना कर ।
ओस्हँक पालिक पाल्या आपन घर सिकार भाट खाए बलाए । असिक करठ् करठ् सबजहन मख्ख पर्ल रह । हुकन मख्ख पार्क हुकन्हँक नाउँम हुकनसे रिन लिह्वैना ओ अप्न खेलाए । जब चमेलीक ठे पैसा कम पर्लिस्, सक्कु लघुवित्तम राउन्डिङ्ग बिगर्लिस्, टब पैसा टिर नि स्याक लागल् ।
जेकर जेकर नाउँसे चमेली रिन निकर्ले रहे, टे पहिल फेरा पटा पाए । ओकर मँुहेसे निक्रे, ‘अइ रि डैया, भाग्गैलि चमेली ?’
सब्का सब्क डिमाग खराब ।
यहोंर देशक अर्थतन्त्र धरासायी बा । उहोंर सक्कु जनता रिनम बाट । लघुवित्तक सदस्यन कहाँ पाक रिन टिरुँ कना बाटिन् । देशम बैंकक रिन मिनाहा कर परल् कना मेरिक आन्दोलन मचटा । किउ बैंकहँ गर्याइठ् । किउ लघुवित्तहँ गर्याइठ् । गाउँक मनै चमेलीहँ गर्यैठ ।
२० चैत २०७९ । जोतपुर, बर्दिया